Chi tiết bài viết

“Quế Trà My thơm hương rừng ngan ngát

Mía Điện Bàn thơm ngát mùi đường non”

Nhắc đến Trà My người ta liên tưởng ngay đến quế. Người Trà My đi đâu cũng tự hào khi nhắc tới quế,một loài cây chỉ ưa sống ở vùng đất khô ráo, không trũng nước thich nghi với khí hậu sáng nắng chiều mưa,nhiệt độ trung bình ở ngưỡng 37 - 38 độ C, sinh trưởng và phát triển mạnh vào mùa khô.Cái nắng miền Trung gay gắt làm nhiều loài cây khó có thể sinh tồn nhưng với quế thì khác,nó sống và gắn bó lâu đời với người Trà My,không chỉ thơm ngan ngát mà quế còn có tác dung rất lớn, đem lại hiệu quả kinh tế cao.

Quế là một loại thuốc quý,được dùng nhiều trong đông y và tây y, có tác dụng kích thích làm tăng sự tuần hoàn máu, gây co mạch, tăng bài tiết, sát trùng, chữa đau bụng, đi tả. Quế còn được dùng làm gia vị.

Ngoài khai thác vỏ là chính, quế còn cung cấp gỗ, dùng để ngâm rượu, uống rất thơm, thoang thoảng mùi hương quế mà người ta vẫn gọi là hương rừng Trà My.

Ngoài ra quế còn có tác dụng là dùng để xuất khẩu ra nước ngoài, bán đi khắp các tỉnh thành để làm dầu xoa bóp… Cây quế là một loại cây đặc biệt, từ:  lá, thân, cành đến rễ đều có một tác dụng riêng.

Lá của quế rụng xuống phơi khô để bán dùng làm nhang (hương) thắp hoặc các gia vị để nấu…lá quế khi khô chuyển từ màu xanh sang màu nâu. Có 2 loại quế là quế Nam và quế Bắc, giữa 2 loại có sự khác nhau rõ rệt: lá quế Nam thì dài,nhọn và nhỏ,có màu xanh thẩm hơn quế Bắc.Vì được lai tạo nên quế Bắc có lá to hơn tròn hình bầu dục,màu xanh nhạt.

Sau lá quế là đến thân quế. Thân quế gồm có hai phần: vỏ và lõi. Vỏ thì dùng làm dầu thoa, ngâm rượu, làm thuốc bắc, là vị thuốc chữa các chứng đau bụng,đau đầu…rất hữu hiệu. Còn lõi của quế,nhỏ thì dùng làm củi, củi của quế nấu cháy rất nhanh, lại thoang thoảng thơm…Nếu lớn thì dùng để đóng các vật dụng như: bàn, ghế, tủ.…Gỗ quế có mặt nhẵn,bóng và có độ bền rất lâu.

Giữa 2 loại quế Nam và quế Bắc còn có sự khác nhau về thân cây. Quế Nam  thân tỏa nhiều cành nhánh vỏ xù xì còn quế Bắc thì thân lại thẳng hơn, ít cành lá và vỏ thì ít xù xì hơn. Cành của quế Nam thì có độ cong hơn so với quế Bắc. Sự khác nhau rõ rệt nhất của hai loại quế này chính là hương của quế,muốn biết sự khác nhau ta phải ăn vào mới cảm nhận được.

Quế nam thì cay nhưng không nồng,ngọt dịu còn quế Bắc lại cay nhưng nồng và ít đậm đà hơn.

Quế Trà My được biết đến với cái tên "Cao Sơn Ngọc Quế" chính là quế Nam, là loại quế được thế giới ưa chuộng nên có giá trị cao hơn so với các loại quế khác và đã trở thành hình ảnh gần gũi thân thương; là một sản phẩm có giá trị về kinh tế và tinh thần và ngày càng làm đẹp thêm dải đất Trà My hùng vĩ.

Núi rừng Trà My với bao la là sông núi; là dòng sông Trường nước chảy tuôn trào, hiền hòa, dòng sông Tranh êm ả trôi; là thung lũng tình yêu nơi đèo Liêu cao vót; là những khúc đường quanh co nhiều ngõ; là sự chân tình gần gũi mến khách của người Trà My và là hương quế thơm ngan ngát. Nói đến Trà My là nói đến sứ sở của quế, của những lễ hội đâm trâu huê, là tiêng cồng chiên vang dội núi rừng, là tình yêu là tấm lòng của người Trà My

Quế gắn với con người nơi đây từ bao đời nay, đứng hiên ngang dù bão táp, dù mưa giông gió lớn, quế vẫn lớn lên và phát triển mạnh.

Rễ quế là gốc, là nền tảng của toàn cây quế, nó không có tác dụng về mặt kinh tế. Rễ của quế là rễ cọc song vẫn phát chùm, lấy chất dinh dưỡng ở tầng đất trên, quế được trồng ở nhiều địa hình nhiều loại đất khác nhau. Cây quế đòi hỏi khí hậu phù hợp mới sinh tồn và phát triễn mạnh và cho chất lượng tinh dầu cao.

Giai đoạn sinh trưởng và phát triển của cây quế diễn ra qua nhiều thời điểm khác nhau. Quế thường được ươm ở các khu vườn ươm lớn, dâm hạt quế vào bầu, cho ánh sáng và nhiêt độ ở khoảng 34-35 độ C để bén rễ, thời gian cho quế bán rễ độ 15-30 ngày. Sau đó đem trồng, vì ở trong bầu nên khi đem trồng cần phải vào thời điểm mưa nhưng không được mưa dầm, trồng ở đất đồi, nơi khô ráo, loài quế không ưa nước ngập, nếu ngập nước quế sẽ thối rễ và chết. Khi đào hố trồng phải từ 20-25cm đất,không được quá sâu.Thời gian lớn lên của quế là rất lâu,để có được một cây quế cho tinh dầu cần mất từ 10-20 năm,trong khoảng thời gian đó cần chăm sóc thật chu đáo.

để quế sống và phát triển, cần chăm sóc kỹ lưỡng nhưng khi quế đã lớn thì khó có thể chết. Loài quế anh dũng và gần gũi như người Trà My vậy.

So với nhiều loại cây khác, quế có rất nhiều ưu điểm ở chỗ nó hợp với khí hậu sáng nắng chiều mưa của Trà My, hợp với đất nơi đây và hơn hết dễ trồng lại cho hiệu quả kinh tế cao. So với quế thì xà cừ mất thời gian trồng lâu hơn nhưng dễ chết khi nắng lâu ngày hay cây keo dễ gãy khi mưa giông vì cây keo rất giòn…

Cái đầu tiên khi bạn đặt chân lên mảnh đất này sẽ thấy là những rừng quế xanh um tùm, quế như người bạn tâm tình của con người Trà My, bao đời nay nó giúp người Trà My đổi mới, đưa người Trà My thoát nghèo…

Và có lẽ vì thế mà trong tác phẩm "Nước Non Ngàn Dặm" , nhà thơ Tố Hữu đã hơn một lần nhắc đến Quế Trà My như một đặc sản, một niềm tự hào của người Trà My nói riêng và của người Việt Nam nói chung. Cái làm nên đặc trưng riêng của quế Trà My chính là "Hương Quế Trà My". Theo nhà nghiên cứu văn nghệ dân gian Nguyễn Văn Bổn đã công bố các truyền thuyết sưu tầm được liên quan đến cây quế Trà My vô cùng cảm động và đầy màu sắc lãng mạn: Khi công chúa Trần Huyền Trân từ biệt xã tắc và người yêu, cất bước vu quy để mang về cho tổ quốc hai châu Ô và Lý, lúc nàng gạt nước mắt cũng là lúc mùi hương từ mái tóc dài óng mượt bay tạt vào rừng, từ đó khắp vùng ấy trở thành rừng quế,cây nào cũng thơm lừng lựng.

Một truyền thuyết khác kể rằng: Huyền Trân lúc trở thành hoàng hậu đã mắc phải căn bệnh phong thấp kho chữa,vua Xiêm là Chế Mân đã sai người hầu lên rừng Trà My để lấy cho đươc gỗ quế đem về làm guốc cho nàng mang và cũng từ đó nàng khỏi bệnh…

Đến năm nay là đúng 711 năm kể từ ngày Huyền Trân công chúa hy sinh tình riêng để giang sơn được hoàn hảo, bờ cõi Đại Việt mở rộng về phương nam. Theo Thời gian, tấm lòng thơm thảo của công chúa Huyền Trân cùng với hương quế Trà My vẫn còn phảng phất đâu đây…

Ai đã một lần đến Trà My sẽ chẳng bao giờ có thể quên được nơi đây với biết bao cảnh đẹp, bao tâm tình người Trà My mến khách, bao lễ hội cồng chiên, bao nhà ưng, nhà rông... Và có lẽ sẽ mãi không bao giờ quên được mùi hương rừng man mác, mùi thơm nồng của quế, và chén rượu quế thơm mãi, lưu luyến mãi lòng người đi. Và nếu ai chưa một lần đến Trà My xin hãy đặt chân đến mảnh đất này để nghe âm vang của tiếng cồng chiên vang dội, để hòa mình vào những lễ hội thâu đêm, để ăn những món ăn dân dã, để nghe tiếng chim kêu và tiếng suối róc rách và hơn hết để thưởng thức mùi thơm của quế, vị cay dịu ngọt như tình người nơi đây của quế.

Nguồn: ST